Fabels en feiten over voeding en de huid

De huid is het grootste orgaan van het menselijk lichaam. Het vormt de grens tussen cellen, weefsels en structuren in het lichaam en de externe omgeving. Naast de vele biologische functies is de huid mede bepalend voor ons uiterlijk en daarmee fysieke aantrekkelijkheid. In de praktijk hangt het uiterlijk nauw samen met het gevoel van welzijn en psychische gesteldheid. De beautybranche speelt hier slim op in en met de drang naar volmaaktheid, waaronder een huid zonder rimpels en vlekken, groeien de ‘nutricosmetics’, ofwel huidsupplementenmerken, als paddenstoelen uit de grond.

Om de rol van voeding- en suppletie bij specifieke huidaandoeningen te begrijpen, en de fabels en feiten te kunnen onderscheiden, is het onder andere van belang om te weten uit welke voedingsstoffen de huid is opgebouwd, wat de functies zijn van deze stoffen en wat er in de huid gebeurt bij voedingstekorten.

Indien men ongezond en/of eenzijdig eet is onder andere de huid het laatste orgaan waar (essentiële) voedingsstoffen naartoe gaan. De huid is, samen met het haar en de nagels, het minst belangrijk om te overleven. Zonder ernstige voedingsdeficiënties in het lichaam kunnen er dus wel tekorten in de huid ontstaan die invloed hebben op de huidconditie en daarmee de huidgezondheid. Andere risicofactoren voor tekorten aan voedingsstoffen in de huid zijn onder andere overmatig lijnen, eetstoornissen, maag-darmresecties, drugsgebruik, alcoholisme, medicijngebruik en bepaalde ziekten.

Vetten

Als men onvoldoende essentiële vetten binnenkrijgt kan dit grote gevolgen hebben voor de huid. De hoornlaag bestaat namelijk voor ongeveer 15 tot 25 procent uit linolzuur. Een tekort kan defecten in de huidbarrièrefunctie tot gevolg hebben. Dit kan leiden tot vochtverlies en een verhoogde gevoeligheid van de huid voor het binnendringen van (schadelijke) stoffen en micro-organismen uit de omgeving. Naast de barrièrefunctie zijn vetten ook nodig voor een goed werkend immuunsysteem.

Eiwitten

Een eiwittekort kan gevolgen hebben voor de conditie van de huid en haren die grotendeels zijn gemaakt van eiwitten (collageen). Zo onderscheidt kwashiorkor bij kinderen zich door een schilferende of splijtende huid, roodheid en plekken met een gepigmenteerde huid. Haaruitval en een vervaagde haarkleur (alopecia) zijn ook veel voorkomende symptomen. Echter, deze symptomen treden alleen op bij een ernstig eiwitgebrek. 

Vanaf ongeveer het dertigste levensjaar, neemt de collageenconcentratie in de huid met zo’n één procent per jaar af. Dit is het gevolg van veroudering. Maar ook omgevingsfactoren, zoals bepaalde voeding, roken en zonblootstelling beïnvloeden de aanmaak en afbraak van collageenvezels in de huid. Een ander belangrijk eiwit voor de huid is elastine. Als hier minder van geproduceerd wordt in het lichaam, verliest de huid veerkracht.

Vitamines

Vitamine A, ook wel retinol, is van belang voor een gezonde huid en een goede werking van het afweersysteem. Een vitamine-A-deficiëntie kan resulteren in een ruwe, droge en jeukende huid en een ernstig tekort kan leiden tot hyperkeratose van de haarfollikels (folliculaire hyperkeratose). Seborroïsch eczeem, afwijkingen van het mondslijmvlies en een rode ontstoken tong zijn gerelateerd aan een vitamine B2-tekort. En een tekort aan vitamine B3 wordt herkend aan de huidziekte pellagra. Symptomen zijn rode plekken, blaren en een gepigmenteerde uitslag. Vitamine B6 is onder andere belangrijk voor de weerstand. Een vitamine-B6-deficiëntie kan zich tevens uiten in seborroïsch eczeem. Dit kan komen door een verminderde synthese van collageen en de rol van vitamine B6 binnen ontstekingsprocessen. 

Huidafwijkingen kunnen ook ontstaan door een tekort aan vitamine B8. Dermatitis, verlies van haarkleur en alopecia kunnen mogelijk optreden bij mensen met een vitamine B8 tekort. Vitamine B12 is belangrijk voor goede weerstand. Bij een tekort kan glossitis voorkomen, met ontstekingen in de lippen. Ook kunnen huidveranderingen, zoals hyperpigmentatie en vitiligo, voorkomen. Bovendien kan een tekort aan vitamine C zich uiten in knobbeltjes op de huid, door sterke verhoorning van de epidermis rondom de haarfollikels. De haren kunnen broos en spiraalvormig zijn en er kan vertraagde wondgenezing optreden.

Hoewel er steeds meer bekend is over de rol van voeding en suppletie binnen de huidgezondheid staat wetenschappelijk onderzoek naar effectieve interventies nog in de kinderschoenen. Als er onderzoek is gedaan bij muizen, is dit niet direct te generaliseren naar mensen. Bovendien iedereen is anders en heeft andere behoeften. Bij het inzetten van voedings- en suppletieadvies als onderdeel van huidbehandelingen is het dan ook belangrijk om genuanceerd te zijn. Iets dat niet altijd gebeurt in de praktijk. Er wordt ook veel onzin verspreid door allerlei huidgoeroes. Zo zou suiker rimpels veroorzaken en zou een supplement met onder andere groene thee juist helpen tegen rimpels. Bovendien worden allerlei voedingsmiddelen, zoals zuivel en varkensvlees afgeraden, zonder te verwijzen naar volwaardige vervangers. Er wordt zelfs gesteld dat huidsupplementen, ofwel de populaire nutricosmetics, werken tegen lipoedeem. Daarnaast zouden detoxkuren zorgen voor een rustige huid bij mensen met dermatitis.

Bovenstaande uitingen zijn voornamelijk gebaseerd op hypothesen en observationele aanwijzingen, maar zijn niet te onderbouwen met gedegen klinische studies. Maar hoe zit het dan wel en wat vertel je als professional tegen een client die vraagt of een supplement met collageen nu echt werkt?

Het is niet zo gek dat nutricosmetics zo goed aanslaan. Er zijn echt wel onderzoeken die gunstige effecten laten zien of op zijn minst veelbelovend zijn. Voor collageensupplementen is er bijvoorbeeld steeds meer bewijs dat ze bijdragen aan een verhoogde collageenconcentratie, een betere hydratatie en hogere elasticiteit van de huid¹. Echter, het ene collageensupplement is de andere niet. Zo zou alleen gehydrolyseerd collageen goed opgenomen worden en is het effect mogelijk dosisafhankelijk. Bovendien worden collageensupplementen vaak gecombineerd met antioxidanten, waaronder vitamine C en allerlei carotenoïden. Deze zijn erg gevoelig voor licht, lucht en vocht, maar daar lijken de voedingssupplementenfabrikanten niet altijd rekening mee te houden, gezien de losse poeders in potten. Telkens als zo’n pot opengaat komt er licht, lucht en mogelijk vocht bij, waardoor de ingrediënten in kwaliteit achteruitgaan. Of collageensupplementen nu een goede vervanger zijn voor een met bouillon van dierenbeenderen in combinatie antioxidanten uit groenten is niet bekend, er is geen vergelijkend onderzoek naar gedaan. Wel lijken de collageensupplementen tegenwoordig populairder dan grootmoeders groentesoep.

Supplementen met flavonoïden uit groene thee zijn minstens zo populair als de collageenpreparaten. Echter, in tegenstelling tot collageen is er geen bewijs voor een mogelijk positief effect ervan op de huidgezondheid. Studies spreken elkaar tegen en bovendien wordt er gesproken over doseringen die makkelijk uit twee tot vier koppen groene thee per dag te halen zijn.

Supplementen worden in de praktijk vaak gezien als makkelijke weg naar een betere gezondheid. Maar er kan niet vaak genoeg benadrukt worden dat ze geen vervanger zijn van een gezond en volwaardig voedingspatroon. Het is dan ook raadzaam om als professional eerst stil te staan bij de huidige voedingsgewoonten van cliënten. Zo kan een onevenwichtige of onvolledige voeding, met te veel alcohol, vet en suiker mogelijk wel bijdragen aan het ontwikkelen vervelende aandoeningen en versnelde veroudering, waarmee vaak als eerste de gezondheid van de huid wordt aangetast.

Alcohol

Zo heeft alcohol invloed op de groei van keratinocyten en kan bijdragen aan een beschadigde barrièrefunctie en dus grotere doorlaatbaarheid van de huid. Alcohol beïnvloedt ook het metabolisme van triglyceriden en cholesterol en beïnvloedt de lipidensamenstelling van de huid. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat het drinken van alcohol verband houdt met veranderingen in de gezichtshuid en het volume en dat hoe meer men drinkt (en rookt), hoe meer veroudering in de huid zichtbaar is. Stoppen met drinken (en roken) kan deze versnelde veroudering van de gezichtshuid doen afnemen².

Veel vet

Een vetrijk dieet hangt nauw samen met verschillende ziekten zoals obesitas, diabetes, leververvetting, maar zeker ook huidveroudering. Het is aangetoond dat de inname van vet via de voeding nauw verband houdt met het vetweefsel van het lichaam en de lipidesamenstelling van de huid. Bepaalde vetten, bijvoorbeeld linolzuur, zijn bovendien nodig voor het behoud van een goede huidbarriere. Deze en omega-3 vetzuren heeft men nodig in kleine verhoudingen. Echter en zeer vetrijk voedingspatroon, en naar verhouding veel meer omega-6 vetzuren dan omega-3 vetzuren (in de westerse wereld is dit vaak 17:1) vertraagt onder andere de genezing van de huid door oxidatieve stress en ontstekingsreacties van de huid te bevorderen en de eiwitsynthese te verminderen².

Suiker

Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat er een verband is tussen de suikerinname en huidveroudering². De onderliggende mechanismen zijn gerelateerd aan stoffen die ontstaan na glycatie. Glycatie is de reactie van kleine suikermoleculen met een eiwit. De stoffen die hierdoor ontstaan, de zogeheten AGE’s (Advanced Glycation End products), kunnen schadelijk zijn voor de huid. AGE’s krijgen we ook via de voeding binnen. Ze ontstaan na bepaalde voedselverwerkingmethoden, zoals grillen, braden en bakken. AGE’s kunnen bij een overmaat resulteren in oxidatieve stress; antioxidanten en vrije radicalen zijn dan niet meer in balans. Indien iemand gezond is kan het lichaam vrij makkelijk en snel dingen opruimen en omzetten, maar bij mensen met een verstoorde bloedsuikerregulatie, bijvoorbeeld bij diabetes, kan het ophopen van AGE’s resulteren in geglycolyseerd collageen wat de huid van binnenuit mogelijk kan beschadigen en het huidverouderingsproces kan versnellen.

Een gezond, gevarieerd en volwaardig voedingspatroon, dat rijk is aan onder andere antioxidanten en B vitamines, is essentieel om de gezondheid van de huid te behouden en het huidverouderingsproces te vertragen.

Zo heeft onderzoek aangetoond dat een betere naleving van de Nederlandse richtlijnen significant geassocieerd is met minder rimpels bij vrouwen. De wetenschappers stellen dat vitamines in een gezond dieet bescherming bieden tegen huidveroudering. Bovendien zouden ze de collageenproductie en DNA-herstelmechanismen stimuleren^3,4. Dit is ook bevestigd in andere observationele studies, waaruit naar voren komt dat een hogere inname van antioxidanten via de voeding geassocieerd is met een significante afname van huidrimpels^5,6.

In plaats van het inzetten van allerlei detoxkuren en eliminatie-diëten is het als professional verstandiger om een volwaardig voedingspatroon te stimuleren. Met dagelijks ten minste 200 gram groente, drie koppen (groene) thee, het vervangen van geraffineerde graanproducten door volkorenproducten en zo min mogelijk suikerhoudende dranken en alcohol valt er al veel winst te behalen voor de huid en algemene gezondheid.

1. Arely León-López, Alejandro Morales-Peñaloza, Víctor Manuel Martínez-Juárez, Apolonio Vargas-Torres, Dimitrios I. Zeugolis and Gabriel Aguirre-Álvarez. Hydrolyzed Collagen—Sources and Applications. 2019 Nov; 24(22): 4031.
2. Changwei Cao, Zhichao Xiao, Yinglong Wu and Changrong Ge. Diet and Skin Aging—From the Perspective of Food Nutrition. 2020 Mar; 12(3): 870.
3. Selma Mekic, MD, a LeonieC.Jacobs, MD, PhD, a MerelA.Hamer, MD, A., & M. Arfan Ikram, MD, PhD, b Josje D. Schoufour, PhD, b David A. Gunn, PhD, c Jessica C. Kiefte-de Jong, PhD, b, d and Tamar Nijsten, MD, P. (2018). A healthy diet in women is associated with less facial wrinkles in a large Dutch population-based cohort. J Am Acad Dermatol. 2019 May;80(5):1358-1363.e2. doi: 10.1016/j.jaad.2018.03.033.
4. Schagen, S. K., Zampeli, V. A., Makrantonaki, E., & Zouboulis, C. C. (2012). Discovering the link between nutrition and skin aging, 4(3), 298–307.
5. Cosgrove, M. C., Franco, O. H., Granger, S. P., Murray, P. G., & Mayes, A. E. (2007). Dietary nutrient intakes and skin-aging appearance among middle- aged American women 1 Ϫ 4, (10), 1225–1231.
6. Cosgrove, M. C., Franco, O. H., Granger, S. P., Murray, P. G., & Mayes, A. E. (2007). Dietary nutrient intakes and skin-aging appearance among middle- aged American women 1 Ϫ 4, (10), 1225–1231.